नवरात्री हा हिंदू धर्मातील एक अतिशय पवित्र आणि महत्त्वाचा उत्सव आहे. या काळात देवी दुर्गेच्या नऊ रूपांची उपासना केली जाते. नवरात्रीचे व्रत हे केवळ धार्मिक परंपरा नसून त्यामागे आध्यात्मिक, शारीरिक आणि मानसिक शुद्धीकरणाचेही गूढ दडलेले आहे.या नऊ दिवसांमध्ये भक्त उपवास, जप, ध्यान, भजन-कीर्तन, आरती आणि देवीच्या स्तोत्रांचे पठण करून मातेला प्रसन्न करतात. उपवास केल्यामुळे शरीर शुद्ध होते, मन एकाग्र होते आणि आत्म्याला शांती मिळते. नवरात्रीचे व्रत हे केवळ इच्छा पूर्ण होण्यासाठी नसून साधना, संयम आणि श्रद्धा टिकवून ठेवण्यासाठी केले जाते.
देवी दुर्गा ही शक्ती, धैर्य, ज्ञान आणि भक्तीचे प्रतीक मानली जाते. नवरात्रीत तिची पूजा करून भक्ताला नकारात्मक शक्तींवर मात करण्याचे सामर्थ्य मिळते. जे लोक श्रद्धेने व्रत करतात त्यांना आरोग्य, सुख, शांती, समृद्धी आणि आध्यात्मिक उन्नती प्राप्त होते.अशा प्रकारे नवरात्रीचे व्रत हे भक्तांना केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातूनच नाही तर जीवनात सकारात्मक ऊर्जा निर्माण करण्यासाठीही अत्यंत उपयुक्त ठरते. मात्र यामध्ये बऱ्याचदा चुकून हे व्रत मोडीत निघते, अशावेळी त्यावर काय उपाय करायचे, किंवा त्यांचे परिणाम काय याबाबत सविस्तर जाणून घेऊ…
नवरात्रीचे व्रत करताना…
जे लोक नवरात्रीचे व्रत करतात, त्यांनी पहिली आणि सर्वात महत्त्वाची खबरदारी घ्यावी की उपवासाच्या दिवशी त्यांनी दुसऱ्या व्यक्तीच्या घरी जेवायला जाऊ नये, पाणी पिणे तर दूरच राहिलं. ते स्पष्टपणे सांगतात की असे केल्याने उपवास मोडतो. प्रेमानंद महाराजांनी असाही सल्ला दिला की, शक्य असल्यास, उपवासाच्या काळात कोणाच्याही घरी जाणे टाळावे.
नवरात्र हा केवळ उपवास आणि संयमाचा सण नाही तर आध्यात्मिक साधना आणि आत्मसंयमाचा काळ आहे. जर भक्तांनी विहित नियमांचे पालन करून देवी दुर्गेची पूजा केली तर त्यांना निश्चितच तिचा आशीर्वाद मिळेल. परंतु निष्काळजीपणा केला किंवा अयोग्य वर्तन केलं तर त्यामुळे उपवास मोडतो आणि त्याचे फायदे अपूर्ण राहतात.
उपवासाच्या दिवसांत, व्यक्तीने ब्रह्मचर्य काटेकोरपणे पाळले पाहिजे आणि घरी राहून देवाच्या नावाच जप केला पाहिजे. तसेच या उपवासाच्या काळात, इतरांबद्दल वाईट बोलणे किंवा टीका करणे टाळावे. अशा गोष्टी केल्याने उपवास मोडू शकतो आणि उपवासाचे पूर्ण फायदे मिळत नाहीत. नवरात्रीच्या काळात भक्तांनी कांदा तसेच लसूण खाणे पूर्णपणे टाळावे. याव्यतिरिक्त, शारदीय नवरात्रीमध्ये सात्विक जीवन जगले पाहिजे. मांसाहार आणि मद्यपान पूर्णपणे वर्ज्य केले पाहिजे.
व्रत मोडले तर…
नवरात्रीचे व्रत अनेक भक्त अत्यंत श्रद्धा आणि भक्तीभावाने करतात. परंतु कधी कधी अज्ञानामुळे, आरोग्याच्या कारणाने किंवा अपघाताने व्रत मोडले जाऊ शकते. अशा वेळी निराश होण्याची गरज नसते, कारण देवी मनाची शुद्धता आणि भक्तिभाव अधिक मानते. व्रत मोडल्यावर सर्वप्रथम देवीसमोर मनापासून क्षमा मागावी आणि “ॐ दुं दुर्गायै नमः” या मंत्राचा जप करावा. शक्य असल्यास दुसऱ्या दिवशी उपवास करून व्रताची भरपाई करता येते. तसेच गरीबांना अन्न, वस्त्र किंवा धान्य दान करणे, भक्तिभावाने आरती, नैवेद्य आणि पूजन करणे, तसेच घरात अखंड दिवा प्रज्वलित करणे हेही उत्तम उपाय मानले जातात.
व्रत मोडल्यावर पुढील दिवसांत मांसाहार, मद्य किंवा तामसी अन्न टाळणे आणि साधे, सात्विक अन्न सेवन करणे हितावह ठरते. तसेच गरजूंना भोजन देणे हे व्रताचे प्रायश्चित्त म्हणून केले जाऊ शकते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे व्रत मोडल्यामुळे मनात अपराधीपणा न बाळगता, अधिक श्रद्धा आणि भक्तीभावाने देवीची आराधना करणे आवश्यक आहे. देवीला भक्ताचे मन आणि श्रद्धा सर्वाधिक प्रिय असतात.
टीप : वरील सर्व माहिती उपलब्ध स्त्रोतावरून देण्यात आलेली आहे. याच्या तथ्यांबद्दल MP मराठी Breaking कोणताही दावा करीत नाही.