५ ऑगस्ट २०१९ रोजी कलम ३७० रद्द केले गेले. त्या घटनेला आता 6 वर्षे पूर्ण होत आहेत. या निर्णयामुळे जम्मू आणि काश्मीरमधील प्रशासन, पायाभूत सुविधा आणि नागरिकांच्या सहभागात मोठा बदल झाला आहे. जम्मू-काश्मिरात गेल्या सहा वर्षांत नेमका काय बदल झाला, नेमका या निर्णयाचा या प्रदेशाला, नागरिकांनी कसा फायदा झाला, या बाबी सविस्तर जाणून घेऊ…
कलम 370 रद्दला 6 वर्षे पूर्ण
जम्मू-काश्मीरमधून कलम ३७० रद्द करून ६ वर्षे झाली आहेत. अशा परिस्थितीत, हा विशेष दर्जा काढून टाकल्यापासून गेल्या ६ वर्षांत जम्मूमध्ये किती बदल झाले आहेत, हे जाणून घेणे महत्वाचे ठरते. २०१९ मध्ये, जेव्हा नरेंद्र मोदींच्या नेतृत्वात भाजपा सलग दुसऱ्यांदा सत्तेत आले, तेव्हा केंद्र सरकारने जम्मू आणि काश्मीरला दिलेले कलम ३७० रद्द केले. यावेळी सरकारमध्ये काही घटक पक्षांचा देखील समावेश होता.
जम्मू-काश्मिरात काय बदलले?
या निर्णयामुळे जम्मू आणि काश्मीरमधील प्रशासन, पायाभूत सुविधा आणि नागरिकांच्या सहभागात मोठा बदल झाला. या निर्णयामुळे राज्याचा विशेष दर्जा संपुष्टात आला आणि भारतीय संविधानाच्या चौकटीत या राज्याचा पूर्णपणे समावेश करण्यात आला. कलम ३७० हटवल्यानंतर जम्मू आणि काश्मीरमध्ये विकासाचा वेग वाढला. सीमांकन प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर विधानसभा निवडणुकाही झाल्या. दहशतवादी घटनांमध्येही घट झाली.
राजकीय वादविवाद असूनही, सरकारचे लक्ष सार्वजनिक कल्याण, लोकशाही मजबूत करणे आणि आर्थिक विकासावर आहे. सर्वात स्पष्ट बदलांपैकी एक म्हणजे लोकशाहीमध्ये जम्मू-काश्मिरचा वाढलेला सहभाग. कलम ३७० रद्द केल्यानंतर, जम्मू आणि काश्मीरमधील पंचायत निवडणुकीत ७० टक्क्यांहून अधिक मतदान झाले. २०२० मध्ये जिल्हा विकास परिषदेच्या (डीडीसी) निवडणुका हे पहिले मोठे पाऊल होते. २०२४ च्या राज्य विधानसभा निवडणुकांमुळे जम्मू-काश्मिरचा देशाच्या राजकारणातील राजकीय सहभाग आणखी बळकट झाला, ज्यामध्ये दक्षिण काश्मीरमधील उदयोन्मुख सरपंचांसह तरुण आणि महिलांचा उल्लेखनीय सहभाग होता.
याशिवाय, शिक्षण आणि महिला सक्षमीकरणालाही प्रोत्साहन देण्यात आले आहे. आयआयटी जम्मू, एम्स अवंतीपोरा (२०२५ पर्यंत सुरू होण्याची अपेक्षा) आणि रियासी येथील वैद्यकीय महाविद्यालयामुळे शिक्षणाची व्याप्ती वाढली आहे. यूपीएससी पात्रता परीक्षा देखील दुर्गम भागातून आल्या आणि नोकरी मेळावे यामुळे स्टार्टअप्सना चालना मिळाली, ज्यात महिलांच्या नेतृत्वाखालील अनेक स्टार्टअप्सचा समावेश होता. एकंदरीत जम्मू-काश्मिर आता कात टाकत आहे. बदल घडत आहे.
कलम 370 नेमके काय होते?
स्वातंत्र्याच्या काळात पाकिस्तानच्या जवळ असलेल्या जम्मू आणि काश्मीरचे राजा हरि सिंह यांनी शेवटच्या श्वासापर्यंत आपले राज्य स्वतंत्र देश म्हणून टिकवून ठेवण्यासाठी प्रयत्न केले. पण पाकिस्तानने मुस्लिमबहुल काश्मीरवर आपली वाईट नजर ठेवली. त्यानंतर पाकिस्तानी सैन्याने काश्मीरवर हल्ला केला. जेव्हा राज्य त्याच्या हातातून निसटत असल्याचे दिसून आले तेव्हा हरिसिंगने भारतात सामील होण्यास सहमती दर्शविली.त्यानंतर जम्मू आणि काश्मीर भारताचा अविभाज्य भाग बनले. परंतु कलम ३७० मुळे जम्मू आणि काश्मीरला विशेष राज्याचा दर्जा मिळत राहिला. त्यानंतर 5 ऑगस्ट 2019 ला कलम 370 हटविण्यात आले.
