आसाममध्ये किती लोक एकापेक्षा जास्त लग्न करतात? देशातील कोणत्या राज्यात ही संस्कृती सर्वाधिक आहे?

बहुपत्नीत्वावर बंदी घालण्यासाठी आसाममध्ये एक ऐतिहासिक पाऊल उचलण्यात आले आहे. आसाम बहुपत्नीत्व प्रतिबंधक विधेयक २०२५ नुकतेच विधानसभेत मंजूर करण्यात आले. या विधेयकानुसार, धर्म कोणताही असो, एकापेक्षा जास्त लग्न करणे आता पूर्णपणे बेकायदेशीर आहे. याचा अर्थ असा की मुस्लिम वैयक्तिक कायद्यानुसारही, आसाममध्ये बहुपत्नीत्वाला आता परवानगी नाही.
या घडामोडींमुळे, स्वाभाविकपणे एक प्रश्न उद्भवतो की आसाममध्ये बहुपत्नीत्वाची प्रथा किती सामान्य होती आणि भारतातील कोणत्या राज्यात ही प्रथा सर्वात जास्त प्रचलित आहे.

आसाममध्ये बहुपत्नीत्वाची प्रथा

२०१९-२१ च्या राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण-५ नुसार, आसाममध्ये बहुपत्नीत्वाचे प्रमाण २.४% नोंदवले गेले. हे राष्ट्रीय सरासरी १.४% पेक्षा लक्षणीयरीत्या जास्त आहे. राज्यात, ही पद्धत वेगवेगळ्या समुदायांमध्ये बदलते. आसाममधील हिंदू महिलांमध्ये हे प्रमाण १.८% आहे, तर मुस्लिम महिलांमध्ये ते ३.६% पर्यंत पोहोचते.

बहुपत्नीत्वाचे प्रमाण सर्वाधिक कोणत्या राज्यात आहे?

आसाममधील संख्या जास्त वाटत असली तरी, मेघालयात बहुपत्नीत्वाचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण-५ मधील आकडेवारीनुसार, ६.०१% महिला बहुपत्नीत्व असलेल्या कुटुंबांमध्ये राहतात. एकूणच, ईशान्येकडील प्रदेशात भारताच्या इतर भागांपेक्षा या प्रथेचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या जास्त आहे.

मिझोराममध्ये हा दर ४.०१%, सिक्कीममध्ये ३.९% आणि अरुणाचल प्रदेशमध्ये ३.७% आहे. हे दर राष्ट्रीय सरासरीपेक्षा लक्षणीयरीत्या जास्त आहेत. हे कदाचित या राज्यांमध्ये, विशेषतः अनुसूचित जमाती समुदायांमध्ये सामान्य आदिवासी सांस्कृतिक पद्धतींमुळे असेल. बहुपत्नीत्व देखील येथील काही पारंपारिक सामाजिक व्यवस्थांचा एक भाग होता.

ईशान्य भारतात बहुपत्नीत्व सामान्य का आहे?

ईशान्य भारतातील आदिवासी लोकसंख्याशास्त्रीय रचना हे बहुपत्नीत्वाच्या प्रचलनाचे एक प्रमुख कारण आहे. अनेक आदिवासी प्रथांमध्ये सामाजिक, आर्थिक किंवा कौटुंबिक कारणांसाठी बहुपत्नीत्वाला मान्यता होती.
जरी आधुनिक कायदेशीर चौकटींमुळे ही प्रथा लक्षणीयरीत्या कमी झाली असली तरी, काही भागात ही जुनी परंपरा अजूनही कायम आहे. आसामचा नवीन कायदा वैयक्तिक कायद्यातील सुधारणांमध्ये एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. धार्मिक ओळखीची पर्वा न करता बहुपत्नीत्वावर अधिकृतपणे बंदी घालणे, लिंग समानता आणि सामाजिक सुधारणांच्या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे. आसाममध्ये बहुपत्नीत्वाचे प्रमाण जास्त असले तरी मेघालय, मिझोराम, सिक्कीम आणि अरुणाचल प्रदेश यासारख्या राज्यांमध्ये हे प्रमाण अजूनही खूप जास्त आहे.