बिहार विधानसभा निवडणुकीसाठी निवडणूक आयोग आणि राजकीय पक्ष दोघेही जोरदार तयारी करत आहेत. ६ आणि ११ नोव्हेंबर रोजी दोन टप्प्यात मतदान होणार आहे, तर १४ नोव्हेंबर रोजी निकाल जाहीर होतील. दरम्यान, पोस्टल बॅलेट आणि त्यांचा वापर कोण करते याबद्दल जाणून घेऊया.
पोस्टल बॅलेट पेपर म्हणजे काय?
ही मतदानाची एक विशेष पद्धत आहे जी काही विशिष्ट श्रेणीतील मतदारांना मतदान केंद्राला भेट देण्याऐवजी पोस्टाने मतदान करण्याची परवानगी देते. ही प्रक्रिया अशा व्यक्तींसाठी आहे जे सेवा, वय, आरोग्य किंवा इतर विशेष परिस्थितींमुळे मतदानाच्या दिवशी प्रत्यक्ष उपस्थित राहू शकत नाहीत. एकदा या मतदारांना पोस्टाने त्यांची मतपत्रिका मिळाली की, ते त्यांचे मतदान करू शकतात आणि विहित वेळेत निवडणूक अधिकाऱ्यांना परत करू शकतात. भारतीय निवडणूक आयोग या संपूर्ण प्रक्रियेवर लक्ष ठेवतो. अधिकृत मतमोजणी प्रक्रियेदरम्यान, प्रत्येक पोस्टल बॅलेटचे काळजीपूर्वक निरीक्षण केले जाते, पडताळणी केली जाते आणि उर्वरित मतांसह मोजले जाते.
पोस्टल मतपत्रिकेद्वारे कोण मतदान करू शकते?
प्रत्येक मतदार पोस्टल मतपत्रिकेचा वापर करण्यास पात्र नाही. निवडणूक आयोगाने काही विशिष्ट श्रेणीतील मतदारांना ही सुविधा दिली आहे. यामध्ये सशस्त्र दलांचे सदस्य, केंद्रीय सशस्त्र पोलिस दलाचे सदस्य, त्यांच्या मतदारसंघाबाहेर तैनात असलेले भारतीय राज्य पोलिस कर्मचारी आणि परदेशात तैनात असलेले सरकारी अधिकारी यांचा समावेश आहे. जर त्यांचे पती/पत्नी त्यांच्यासोबत राहत असतील तर ते देखील मतदान करण्यास पात्र आहेत. हे मतदार इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने प्रसारित पोस्टल मतपत्रिकेचा वापर देखील करू शकतात.
याशिवाय, निवडणूक कर्तव्यावर तैनात असलेल्या कर्मचाऱ्यांनाही ही सुविधा दिली जाते. यामध्ये अध्यक्षीय अधिकारी, मतदान अधिकारी आणि सुरक्षा कर्मचारी यांचा समावेश आहे. मतदानाच्या दिवशी ते अनेकदा निवडणूक कर्तव्यात व्यस्त असल्याने, पोस्टल मतपत्रिकांद्वारे ते कोणत्याही अडथळ्याशिवाय त्यांचे लोकशाही अधिकार वापरू शकतात याची खात्री केली जाते.
ज्येष्ठ नागरिक आणि अपंग व्यक्ती देखील पोस्टल मतपत्रिका सुविधा वापरण्यास पात्र आहेत. निवडणूक आयोगाने ८० वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या ज्येष्ठ नागरिकांना आणि मतदान केंद्रांवर प्रवास करण्यास अडचण येणाऱ्या अपंग व्यक्तींना पोस्टल मतपत्रिका सुविधा दिली आहे. अशा मतदारांनी फॉर्म १२डी सादर करून निवडणूक अधिकाऱ्यांकडे आगाऊ अर्ज करावा. पडताळणीनंतर, त्यांना पोस्टल मतपत्रिका पाठवली जाते. या सुविधेचा वापर करून, ते त्यांच्या घरच्या आरामात मतदान करू शकतात.
प्रतिबंधात्मक अटकेत असलेले मतदार
प्रतिबंधात्मक अटकेत असलेले मतदार पोस्टल मतपत्रिकेद्वारे मतदान करण्याचा अधिकार देखील बाळगतात. तथापि, यात तुरुंगवासाची शिक्षा भोगणाऱ्यांचा समावेश नाही. अलिकडच्या काळात, निवडणूक आयोगाने मतदानाच्या दिवशी निवडणूक कव्हरेजमध्ये गुंतलेल्या मान्यताप्राप्त माध्यम कर्मचाऱ्यांना पोस्टल मतपत्रिकेची सुविधा देखील दिली आहे.
