तुम्ही जगभरातील विविध रस्त्यांबद्दल ऐकले असेल. काही रस्त्यांचा अभिमान सर्वात लांब असतो, तर काहींचा उंच पर्वत ओलांडण्याचा असतो. काही त्यांच्या सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध आहेत, तर काही त्यांच्या धोकादायक वळणांसाठी आणि कठोर हवामानासाठी ओळखले जातात. पण तुम्ही कधी हजारो, अगदी लाखो लोकांच्या हाडाखाली दबलेल्या रस्त्याबद्दल ऐकले आहे का?
जगात असा एक रस्ता आहे जो फक्त दगड, माती आणि डांबरापासून बनलेला नाही तर त्यात मानवी हाडे देखील आहेत. म्हणूनच त्याला हाडांचा रस्ता म्हणतात. हे नाव ऐकताच तुमच्या पाठीचा थरकाप उडतो, पण त्यामागील कहाणी आणखी भयानक आहे. चला तर मग जाणून घेऊया हाडांचा रस्ता, मानवी हाडांपासून बनलेला रस्ता कुठे आहे आणि त्याचा भयानक इतिहास काय आहे.
हा रस्ता कुठे आहे?
हा रस्ता रशियाच्या एका अतिशय दुर्गम आणि थंड प्रदेशात आहे. हा प्रत्यक्षात कोलिमा महामार्ग नावाचा एक लांब महामार्ग आहे, जो अंदाजे २,०२५ किलोमीटर लांबीचा आहे. रशियाचा हा भाग इतका थंड आहे की वर्षातील अनेक महिने तो गोठलेला राहतो. पांढऱ्या बर्फाच्या जाड थराखाली रस्ते अनेकदा गायब होतात.
रस्त्यावर मानवी हाडे का आढळतात?
आजही या महामार्गावर अनेक ठिकाणी मानवी हाडे आणि सांगाडे आढळतात. हे एखाद्या भयपटातील गोष्टीसारखे वाटते, पण ते पूर्णपणे खरे आहे. रस्त्यावरील बर्फामुळे वाहने घसरत होती असे म्हटले जाते. त्यावेळी तंत्रज्ञान मर्यादित होते, म्हणून रस्ता मजबूत करण्यासाठी मानवी हाडे दगड आणि वाळूमध्ये मिसळली जात होती.
या महामार्गाच्या बांधकामादरम्यान मृत्युमुखी पडलेल्या हजारो कामगार आणि कैद्यांच्या या हाडांच्या मालकीच्या होत्या. असे मानले जाते की त्याच्या बांधकामादरम्यान २,५०,००० ते १,००,००० लोक मृत्युमुखी पडले. त्यांचे रक्त, त्यांचा घाम आणि त्यांची हाडे या रस्त्यावर गाडली आहेत. म्हणूनच जग अजूनही या महामार्गाकडे आदराने आणि भीतीने पाहते.
याला हाडांचा रस्ता का म्हणतात?
हा रस्ता सोव्हिएत हुकूमशहा जोसेफ स्टॅलिनच्या कारकिर्दीत बांधण्यात आला होता. १९३० च्या दशकात जेव्हा तो सुरू झाला तेव्हा लाखो कैद्यांना या भागात सक्तीच्या कामासाठी पाठवण्यात आले होते. कामाची परिस्थिती इतकी भयानक होती की असे म्हटले जाते की येथे आलेला एकही कैदी परतला नाही.
हिवाळा इतका कडक होता की तापमान अनेकदा -५० अंशांपेक्षा कमी जायचे. योग्य अन्न नव्हते, निवारा नव्हता, कपडे नव्हते. काम करताना मृत्युमुखी पडलेल्यांना दफन करण्यासाठीही वेळ नव्हता. त्यांना रस्त्याच्या खाली पुरण्यात आले. म्हणूनच हा महामार्ग लाखो मृतांच्या हाडांवर बांधला गेला आहे असे मानले जाते. आज कोलिमा महामार्गावर वाहने जातात. लोक त्याला साहसी रस्ता असेही म्हणतात.
