मुस्लिम समाजातील घटस्फोट पद्धतींबाबत सर्वोच्च न्यायालयाने पुन्हा एकदा कठोर भूमिका घेतली आहे. तिहेरी तलाकला आव्हान देणाऱ्या याचिकेच्या सुनावणीदरम्यान, सुप्रीम कोर्टाने असा प्रश्न उपस्थित केला की सुसंस्कृत समाजात अशी एकतर्फी प्रक्रिया स्वीकार्य आहे का. न्यायमूर्ती सूर्यकांत, उज्ज्वल भुयान आणि कोटीश्वर सिंह यांच्या खंडपीठाने असे सूचित केले की त्यांच्या पतीने वकिलामार्फत पाठवलेली एकतर्फी घटस्फोटाची नोटीस पाच न्यायाधीशांच्या मोठ्या खंडपीठाकडे पाठवली जाईल. या प्रकरणात याचिकाकर्त्या बेनझीर हिना यांनी त्यांच्या पतीने वकिलामार्फत पाठवलेली एकतर्फी घटस्फोटाची नोटीस असंवैधानिक घोषित केली आहे. म्हणूनच, आज आपण तिहेरी तलाक व्यतिरिक्त घटस्फोटाचे किती प्रकार अस्तित्वात आहेत आणि त्यांच्यात काय फरक आहेत ते जाणून घेऊया.
सर्वोच्च न्यायालयात कोणत्या खटल्याची सुनावणी सुरू आहे?
खरं तर, याचिकाकर्ता बेनझीर हिना यांना त्यांच्या पती युसूफने तलाक-ए-हसनद्वारे एकतर्फी घटस्फोट दिला होता. महिलेचा युक्तिवाद आहे की ही प्रथा मुस्लिम महिलांच्या मूलभूत अधिकारांचे उल्लंघन करते आणि संविधानाच्या कलम १४, १५, २१ आणि २५ चे उल्लंघन करते. तिने मुस्लिम वैयक्तिक कायदा अर्ज कायदा, १९३७ च्या कलम २ ला देखील आव्हान दिले आहे, जे मुस्लिम पुरुषांना एकतर्फी घटस्फोट घेण्याची परवानगी देते. २०१७ मध्ये, सर्वोच्च न्यायालयाने शायरा बानो विरुद्ध भारत संघ आणि इतर प्रकरणांमध्ये त्वरित तिहेरी तलाक अवैध घोषित केला. मुस्लिम महिला विवाह कायदा, २०१९ देखील लागू करण्यात आला. मुस्लिम समुदायात पाच प्रकारचे घटस्फोट आहेत.
मुस्लिम समाजातील घटस्फोटाचे प्रकार
तलाक-ए-हसन
इस्लामी कायद्यात, तलाक-ए-हसन हा घटस्फोटाचा सर्वात अचूक आणि शांततापूर्ण प्रकार मानला जातो. यामध्ये, पती एकदा तलाक देतो आणि इद्दत कालावधीची वाट पाहतो, जो अंदाजे तीन महिने असतो. जर या काळात जोडप्याने तडजोड केली तर घटस्फोट आपोआप रद्द होतो. ही पद्धत कोणत्याही वाद किंवा घाईशिवाय नातेसंबंध संपवण्यासाठी एक विचारशील प्रक्रिया प्रदान करते.
तलाक-ए-हसन
तलाक-ए-हसनमध्ये, पती महिन्याच्या एका विशिष्ट वेळी तीन वेळा तलाक देतो. तथापि, हे तलाक तीन वेगवेगळ्या महिन्यांत तीन वेळा दिले जातात. पहिल्या आणि दुसऱ्या महिन्यात, पतीला नातेसंबंध सुधारण्याची संधी असते. तथापि, जर तिसऱ्यांदा तलाक दिला गेला तर विवाह संपला असे मानले जाते. शरिया कायद्यात घटस्फोटाची ही एक वैध आणि श्रेयस्कर पद्धत देखील मानली जाते.
खुला
खुला हा घटस्फोटाचा एक प्रकार आहे जो पत्नीने सुरू केला आहे. यामध्ये, पत्नी तिच्या पतीला लग्न संपुष्टात आणण्याची परवानगी मागते आणि सहसा हुंडा किंवा काही आर्थिक मोबदला परत करते. जर पती सहमत असेल तर खुलाद्वारे घटस्फोट निश्चित केला जातो. तथापि, जर पती असहमत असेल तर महिला इस्लामिक कौन्सिल किंवा न्यायालयात घटस्फोटासाठी अर्ज करू शकते. इस्लाममध्ये महिलांना दिलेला हा एक महत्त्वाचा अधिकार मानला जातो.
मुबारत
मुबारत म्हणजे एका पती किंवा पत्नीने दिलेला घटस्फोट नाही तर परस्पर संमतीने दिला जाणारा घटस्फोट. दोघांचेही एकमत आहे की लग्न आता चालू राहू शकत नाही. ही पद्धत विवाह संपवण्याचा शांततापूर्ण आणि सौहार्दपूर्ण मार्ग मानली जाते.
तलाक-ए-बिद्दत
तलाक-ए-बिद्दत म्हणजे तिहेरी तलाक. मुस्लिम समुदायात घटस्फोटाचा हा सर्वात चर्चेत असलेला प्रकार आहे आणि आता भारतात कायदेशीररित्या त्यावर बंदी आहे. यामध्ये, पती एकाच वेळी तीन तलाक देऊन विवाह संपवतो. इस्लाममध्ये ही एक नीच आणि घाईघाईची पद्धत देखील मानली जाते, म्हणूनच ती रद्द करण्यात आली आहे.
