पाकिस्तानच्या लष्करात अलीकडे मोठा संघटनात्मक बदल झाला आहे. पाकिस्तानच्या लष्करप्रमुख आसिम मुनीरला अमर्यादित अधिकार देण्यात आले आहेत. त्यांची नेमणूक देशाच्या पहिल्या चीफ ऑफ डिफेन्स फोर्सेस (CDF) म्हणून करण्यात आली असून त्यानंतर ते पाकिस्तानच्या थलसेना, जलसेना आणि वायुदलाचे प्रमुख बनले आहेत. याचा अर्थ सध्या आसिम मुनीर पाकिस्तानमधील सर्वात शक्तिशाली व्यक्ती ठरले आहेत. याशिवाय, मुनीरला पाकिस्तानच्या न्यूक्लियर शस्त्र प्रणालीचा देखील प्रभारी बनवण्यात आले आहे.
पाकिस्तानमधील या मोठ्या बदलानंतर आणि अण्वस्त्र प्रणालीचे नियंत्रण असीम मुनीर यांच्याकडे हस्तांतरित झाल्यानंतर, लोकांना प्रश्न पडला आहे की भारताच्या अण्वस्त्रांवर कोणाचे नियंत्रण आहे. लोकांना जाणून घ्यायचे आहे की भारतातील अण्वस्त्रांवर कोणाचे नियंत्रण आहे. पंतप्रधान थेट अण्वस्त्रांचा वापर करण्याचे आदेश देऊ शकतात का? यासाठी काय नियम आहेत? चला जाणून घेऊया…
भारताचं न्यूक्लियर धोरण काय आहे?
जगातील ९ परमाणु शक्तिशाली देशांमध्ये भारत देखील समाविष्ट आहे. तथापि, भारताची न्यूक्लियर धोरण इतर देशांपेक्षा वेगळी आहे. भारताची भूमिका स्पष्ट आहे की त्याने परमाणु शस्त्र कोणत्याही देशावर हल्ला करण्यासाठी नाही तर परमाणु शक्तिशाली देशांकडून स्वतःची सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी तयार केली आहेत. अशा परिस्थितीत भारत कधीही कोणत्याही देशावर पहिला परमाणु हल्ला करणार नाही; या संदर्भात भारत ‘नो फर्स्ट यूज’ धोरण पाळतो. म्हणजेच, भारताला परमाणु हल्ल्याचा धोका नसेल तोपर्यंत भारत देखील या शस्त्रांचा वापर करणार नाही.
अण्वस्त्रांवर कोणाचे नियंत्रण असते?
प्रथम, हे समजून घ्या की अण्वस्त्रे डागण्यासाठी एकच रिमोट कंट्रोल नाही, फक्त एक बटण दाबावे लागते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, भारतात अण्वस्त्रे एका व्यक्तीद्वारे नियंत्रित केली जात नाहीत, म्हणजेच पंतप्रधान इच्छा असली तरीही ते एकट्याने अण्वस्त्रांचा वापर करण्याचे आदेश देऊ शकत नाहीत.
यासाठी भारत सरकारने नियम आणि कायदे निश्चित केले आहेत. भारतात अण्वस्त्रांच्या वापराचा अंतिम निर्णय अण्वस्त्र कमांड प्राधिकरण घेते. या प्राधिकरणात दोन भाग असतात: राजकीय परिषद आणि कार्यकारी परिषद. राजकीय परिषद पंतप्रधानांच्या अध्यक्षतेखाली असते, तर कार्यकारी परिषद राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) यांच्या अध्यक्षतेखाली असते. अण्वस्त्रे केवळ त्यांच्या आदेशानुसारच लाँच केली जाऊ शकतात.
