मालेगाव बॉम्बस्फोट प्रकरणाचा निकाल गुरुवार, ३१ जुलै रोजी, तब्बल १७ वर्षांनी जाहीर झाला. या प्रकरणात एनआयएच्या विशेष न्यायालयाने माजी खासदार प्रज्ञा सिंह ठाकूर, लेफ्टनंट कर्नल प्रसाद पुरोहित यांच्यासह सर्व ७ आरोपींना निर्दोष मुक्त केले आहे.

या प्रकरणाचा तपास करणारे दिवंगत हेमंत करकरे हे त्यांच्या प्रामाणिकपणा, सचोटी आणि धैर्यासाठी विशेषतः ओळखले जात होते. मालेगाव बॉम्बस्फोटाचा तपास करत असताना त्यांनी अनेक गंभीर बाबी समोर आणल्या होत्या. त्यांच्या कार्यामुळे या प्रकरणाला देशभरात महत्त्व प्राप्त झाले होते.

हेमंत करकरे कोण होते?

महाराष्ट्र एटीएसचे (दहशतवादविरोधी पथक) प्रमुख हेमंत करकरे 2008 मध्ये मुंबईत झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यादरम्यान (26/11) दहशतवाद्यांशी शौर्याने लढा देताना शहीद झाले.

हेमंत करकरे 2008 मधील मालेगाव स्फोट प्रकरणाच्या तपासाची जबाबदारी सांभाळत होते, ज्यामध्ये 6 जणांचा मृत्यू झाला होता आणि 101 जण जखमी झाले होते.

करकरे हे मूळचे मध्य प्रदेशचे रहिवासी होते. त्यांनी महाराष्ट्रातील वर्धा येथे आपले शालेय शिक्षण पूर्ण केले आणि त्यानंतर 1975 साली नागपूर येथून मेकॅनिकल इंजिनीअरिंगचे शिक्षण पूर्ण केले. 1982 साली त्यांनी भारतीय पोलीस सेवेतील (IPS) प्रवेश मिळवला.

हेमंत करकरे यांनी भारताच्या गुप्तचर संस्था ‘रॉ’ (RAW) मध्ये एजंट म्हणून ऑस्ट्रिया येथे सेवा बजावली. या काळात त्यांनी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर गुप्त माहिती संकलन आणि विश्लेषणामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

जानेवारी 2008 मध्ये त्यांची महाराष्ट्र एटीएसचे प्रमुख म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. या भूमिकेत त्यांनी मालेगाव बॉम्बस्फोटासह अनेक उच्च-प्रोफाइल दहशतवादविरोधी प्रकरणांचा तपास केला.

हेमंत करकरे यांना त्यांच्या अतुलनीय शौर्याबद्दल 26 जानेवारी 2009 रोजी मरणोत्तर अशोक चक्र या राष्ट्रपदकाने सन्मानित करण्यात आले.

मालेगाव प्रकरण काय होते?

29 सप्टेंबर 2008 रोजी महाराष्ट्रातील मालेगाव येथील भिकू चौक परिसरात एक भीषण स्फोट झाला. त्यावेळी रमजान महिना सुरू होता आणि या भागात प्रामुख्याने मुस्लिम लोकसंख्या होती.

या स्फोटात एका फ्रीडम बाइक चा वापर करण्यात आला होता, जी गर्दीच्या भागात उभी होती. स्फोटादरम्यान ही बाइक पूर्णपणे उध्वस्त झाली आणि आसपास असलेल्या लोकांना ती गंभीररीत्या बाधित झाली. या हल्ल्यात 6 जणांचा मृत्यू झाला तर सुमारे 100 जण जखमी झाले.

या स्फोटामागचा उद्देश सांप्रदायिक तणाव निर्माण करणे आणि सामाजिक सलोखा बिघडवणे, असा आरोप करण्यात आला होता.

सुरुवातीला स्थानिक पोलिसांनी या घटनेचा तपास सुरू केला, परंतु नंतर हा तपास मुंबई दहशतवादविरोधी पथकाकडे (एटीएस) वर्ग करण्यात आला.

त्या वेळी एटीएसचे प्रमुख हेमंत करकरे होते. त्यांनी या प्रकरणात सखोल तपास करत अनेक जणांना अटक केली. अटकेतील नावांमध्ये साध्वी प्रज्ञा सिंह ठाकूर यांचे नाव सर्वात आघाडीवर होते, कारण स्फोटात वापरलेली जी बाइक होती, ती त्यांच्या नावावर नोंदणीकृत असल्याचे निष्पन्न झाले होते.