क्रिकेटचे तीन मुख्य स्वरूप – कसोटी, एकदिवसीय आणि टी२० – वेगवेगळे आहेत, त्यांच्या रणनीती, वेळेची मर्यादा आणि खेळण्याच्या शैली वेगवेगळ्या आहेत. तथापि, या स्वरूपांमध्ये उत्कृष्ट कामगिरी अनेकदा खेळाडूंसाठी नवीन संधी उघडते. एकदिवसीय सामन्यांमध्ये खेळाडूची उत्कृष्ट कामगिरी कसोटी संघात निवड होण्याची शक्यता वाढवते. क्रिकेट चाहत्यांना अनेकदा प्रश्न पडतो की कसोटी सामने खेळण्यासाठी संघाला किती विजय मिळवावे लागतील.
बऱ्याच लोकांना वाटते की ते संघाच्या विजय-पराजयावर किंवा कामगिरीवर अवलंबून असते, परंतु वास्तव थोडे वेगळे आहे. यासाठी आयसीसीचे नियम पाहूया.
आयसीसीचे नियम काय म्हणतात?
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेच्या (आयसीसी) नियमांनुसार, केवळ पूर्ण सदस्य देशांनाच कसोटी क्रिकेट खेळण्याचा अधिकार दिला जातो. याचा अर्थ असा की कसोटीचा दर्जा संघाच्या सामन्यांच्या विजयावर अवलंबून नाही तर त्याच्या क्रिकेट रचनेवर, सुविधांवर आणि मानकांवरून निश्चित केला जातो. कसोटी क्रिकेट हा जगातील सर्वात जुना आणि प्रतिष्ठित फॉरमॅट म्हणून ओळखला जातो. हे पाच दिवसांचे सामने खरोखरच खेळाडूंचे तंत्र, तंदुरुस्ती आणि मानसिक ताकदीची चाचणी घेतात.
पण प्रत्येक संघाला ही संधी मिळत नाही. हे साध्य करण्यासाठी, आयसीसी सदस्यत्व प्रणालीमध्ये दोन स्तर आहेत: पूर्ण सदस्य आणि सहयोगी सदस्य. फक्त पूर्ण सदस्यच कसोटी सामने खेळू शकतात, तर सहयोगी सदस्य देशांना एकदिवसीय किंवा टी-२० आंतरराष्ट्रीय सामने खेळण्याची परवानगी आहे.
आयसीसी कोणत्या निकषांवर विचार करते?
आयसीसी संघाला कसोटी दर्जा देण्यासाठी अनेक निकषांवर विचार करते. यामध्ये देशाची स्थानिक क्रिकेट रचना, स्टेडियमची गुणवत्ता, त्याच्या क्रिकेट मंडळाची आर्थिक परिस्थिती, खेळाडूंची संख्या आणि कामगिरी, सरकारी मदत आणि स्थानिक पातळीवर क्रिकेटचा विकास यांचा समावेश आहे. जर एखादा देश या सर्व बाबींमध्ये मजबूत असल्याचे सिद्ध करतो तरच त्याला कसोटी दर्जा दिला जातो.
पूर्वीची परंपरा काय होती?
अहवालांनुसार, एखाद्या संघाला किमान पाच कसोटी खेळणाऱ्या देशांना पराभूत करावे लागत असे, परंतु हा नियम कधीही अधिकृतपणे लागू करण्यात आला नाही. एखादा संघ कसोटी क्रिकेट खेळण्यास पात्र आहे की नाही हे ठरवण्यासाठी ही केवळ एक अनौपचारिक मान्यता होती. खरं तर, अफगाणिस्तान आणि आयर्लंड सारख्या देशांना २०१८ मध्ये कसोटी दर्जा देण्यात आला होता, जरी त्यावेळी मर्यादित षटकांच्या क्रिकेटमध्ये काही मोजकेच विजय मिळाले होते.
थोडक्यात, एखाद्या देशाला कसोटी सामने खेळण्याची संधी त्याच्या विजयांच्या संख्येवर आधारित नसते, तर त्याच्या क्रिकेट कौशल्यावर आधारित असते. जेव्हा एखादा संघ प्रत्येक स्तरावर स्वतःला तयार करतो तेव्हाच त्याला क्रिकेटच्या सर्वात मोठ्या टप्प्यावर जाण्याची परवानगी मिळते.