२०२५ च्या बिहार विधानसभा निवडणुकीच्या तारखा जसजशा जवळ येत आहेत तसतसे मतदान प्रक्रियेबाबत लोकांच्या मनात अनेक प्रश्न निर्माण होत आहेत. सोशल मीडियावर चर्चा सुरू आहे: मतदानादरम्यान मशीनमध्ये बिघाड झाल्यास मतदान थांबेल का? मशीन ताबडतोब बदलली जाईल का? की याचा निकालांवर परिणाम होईल? निवडणूक आयोगाकडे या सर्व प्रश्नांची उत्तरे आधीच आहेत आणि ही उत्तरे १९५१ च्या लोकप्रतिनिधी कायद्यात समाविष्ट आहेत. चला समजून घेऊया.
ईव्हीएममध्ये बिघाड झाल्यास काय नियम आहेत?
या कायद्याच्या कलम ५८ मध्ये स्पष्टपणे म्हटले आहे की जर एखाद्या मतदान केंद्रावर मतदानादरम्यान ईव्हीएम (इलेक्ट्रॉनिक मतदान यंत्र) बिघाड झाला, चोरीला गेला, नष्ट झाला किंवा त्यात कोणतीही यांत्रिक किंवा तांत्रिक त्रुटी आढळली ज्यामुळे निवडणूक निकालावर परिणाम होऊ शकतो, तर निवडणूक निर्णय अधिकाऱ्यांनी तात्काळ निवडणूक आयोगाला या प्रकरणाची तक्रार करावी.
त्यानंतर निवडणूक आयोग सर्व तथ्ये आणि परिस्थिती विचारात घेऊन त्या बूथवरील मतदान रद्द करायचे की पुन्हा मतदान करायचे याचा निर्णय घेते. याचा अर्थ जर मशीनमधील बिघाड गंभीर आढळला तर त्या केंद्रावर पुन्हा मतदान घेतले जाते.
ईव्हीएममध्ये बिघाड झाल्यास मतदान थांबवले जाते का?
आता प्रश्न असा आहे की, जर मशीन थोड्या काळासाठी बिघाड झाली तर मतदान थांबवले जाते का? नाही, तसे होत नाही. खरं तर, प्रत्येक मतदान केंद्रावर आधीच बॅकअप ईव्हीएम मशीन असतात. मशीनमध्ये बिघाड होताच, तांत्रिक अधिकारी घटनास्थळी पोहोचतो आणि जुनी मशीन ताबडतोब बंद करतो, नवीन मशीन जोडतो आणि मतदान पुन्हा सुरू करतो. यामुळे मतदानात दीर्घकालीन व्यत्यय टाळता येतो आणि निष्पक्ष निवडणूक सुनिश्चित होते.
मतदान पुन्हा कधी घेतले जाते?
निवडणूक आयोगाचा असा विश्वास आहे की मानवांप्रमाणेच यंत्रांमध्येही तांत्रिक बिघाड होऊ शकतो, परंतु ही प्रणाली इतकी मजबूत बनवण्यात आली आहे की कोणत्याही बिघाडामुळे मतदानाच्या पारदर्शकतेवर किंवा विश्वासार्हतेवर परिणाम होणार नाही. जर आयोगाने असे ठरवले की एखाद्या विशिष्ट बूथवरील बिघाडामुळे निकालांवर परिणाम होणार नाही, तर ते मतदान रद्द करत नाही तर त्याऐवजी प्रक्रिया पुढे चालू ठेवते. तथापि, जर बिघाड लक्षणीय असेल आणि मतदानाच्या डेटावर परिणाम करत असेल, तर संपूर्ण केंद्रावर पुन्हा मतदान केले जाते.
